Alyans Evler

1950’lerin sonlarına doğru ülkemizdeki siyasi dalgalanmalara yurt ekonomisi de dayanamadı ve çözülmeler başladı. Zaten bozulmuş olan ekonomi bir de 27 Mayıs darbesiyle karşılaşınca kendini toparlayamaz hale geldi. Bu durumu düzeltmek amacıyla arayışların sürdüğü günlerde, yine ordunun ön ayak olması ile bir “Alyans Kampanyası” başlatıldı.

Tarih 8 Haziran 1960’ı gösterdiğinde, Birinci Zırhlı Tugay mensubu subay ve astsubaylar, eşleri ve aileleri ile birlikte evlilik alyanslarını Hazine’ye bağışlayarak bir kampanyanın öncüsü oldular. Tıpkı bugün olduğu gibi o günlerde de vatandaşın en çok güvendiği kurum olan Türk Silahlı Kuvvetlerinin başlattığı bu kampanyaya kısa sürede halktan büyük destek geldi. Aileler alyans ve bilumum mücevherlerini devlet hazinesine bağışlayarak üzerlerine düşen vicdani sorumluluğu yerine getirdiklerini düşünüyorlardı. Bağışlar zincirin halkaları gibi birbirini izledi, birçok büyük şehirde halkın bağışlarını kabul etmek üzere kurullar oluşturuldu. Bu kurullar bağışlar karşılığında, üzerinde 27.5.1960 yazan sembolik metal alyansları ailelere veriyordu. Altın bağışı furyası kısa sürede ülke sınırlarını da aştı ve yurt dışından da bağışlar alınmaya başlandı. Öğretmeninden işçisine, köylüsünden iş adamına herkes bağış kampanyasına katılmıştı. Ünlü iş adamı Vehbi Koç, kampanyaya 26 kg altın ve bir bina bağışlayarak destek verdi.

İlk başlarda halktan büyük destek gören kampanya ile Hazine büyük bir altın stokuna sahip oldu. Yardımlar birbirini kovalarken, halkın arasında yardımların boşa harcandığı konusunda söylemler dolaşmaya başlamıştı. Daha sonra Ankara Yücetepe ve İstanbul Gayrettepe’deki askeri lojmanların bu kampanyayla gelen yardımlarla yapıldığı ortaya çıktı. “Alyans Evler” olarak anılmaya başlanan bu lojmanlar, o günden itibaren uzun yıllar boyunca tartışıldı ve gündem konusu oldu. Söz konusu iddia ile itham edilen kurum ordu olunca, bu olayı konuşmanın yaptırımı da ağır oluyordu. 11 Ocak 1962 tarihinde Ankara Anadolu Kulübünde konuşma yapan AP milletvekili Nuri Beşer, bu lojmanlardan “Alyans Evler” diye bahsedince dokunulmazlığı kaldırılarak yargılandı ve 1 yıl ağır hapis ile 4 ay sürgün cezasına çarptırıldı.

Ordu mensuplarının başlattığı kampanyayla toplanan halkın bağışları orduya lojman olarak geri dönünce, halkın en güvendiği kuruma olan inancı sekteye uğramış mıdır bilinmez ancak bu bağışların amacına ne kadar uygun kullanıldığı tartışılır. Zira “Alyans Evler” hala yerinde duruyor.

Cem Etyemez